W październiku 2022 r. Komisja Europejska wystąpiła z propozycją zaostrzenia standardów jakości powietrza i zobowiązania państw członkowskich Unii Europejskiej do podjęcia działań ograniczających emisję zanieczyszczeń. Ostatecznym celem dyrektywy jest osiągnięcie maksymalne zniwelowanie emisji do 2050 roku. Nowa dyrektywa UE przewiduje wprowadzenie przejściowych norm jakości powietrza do 2030 roku. Pierwsze sprawdzenie zgodności z zaleceniami WHO planowane jest w 2028 roku.
W ramach dyrektywy proponowane jest zaostrzenie wartości granicznych dla szeregu kluczowych zanieczyszczeń powietrza. Na przykład KE wymaga niższych progów dla dwutlenku azotu i drobnego pyłu zawieszonego PM2,5 (o ponad połowę, od 25 µg/m³ do 10 µg/m³).
Jedną z groźnych substancji jest Pył PM2,5, czyli mieszanina cząstek stałych i płynnych, które są zawieszone w powietrzu. Podczas oddychania wnikają one głęboko do płuc, a następnie rozprzestrzeniają się wraz z krwią. Naukowcy odkryli, że PM2,5 wpływa na skrócenie długości życia, powoduje choroby układu oddechowego, zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, onkologii pulmonologicznej. Szczególnie zagrożone są dzieci, osoby starsze oraz osoby cierpiące na choroby serca i płuc. Ponadto drobne cząsteczki zawierają alergeny i mikroorganizmy, które wywołują reakcje alergiczne.
Kolejną substancją jest dwutlenek azotu, który jest silnie toksyczną substancją. Zajmuje jedno z pierwszych miejsc wśród antropogenicznych emisji do atmosfery. Źródłami powstawania tlenków azotu są spaliny z transportu samochodowego, produkty spalania w elektrowniach cieplnych oraz odpady z produkcji metalurgicznej. NO2 ma negatywny wpływ na narządy układu oddechowego, niszczy tkankę płucną, powodując podrażnienie błon śluzowych, a w niektórych przypadkach nawet obrzęk płuc. Ponadto dwutlenek azotu prowadzi do zmiany składu krwi, zmniejszając zawartość hemoglobiny.
Proponowane przepisy ustanawiają na przykład, aby normy jakości powietrza były regularnie przeglądane i oceniane pod kątem najnowszych danych naukowych i postępu technologicznego. Teraz przestrzeganie będzie bardziej monitorowane, co jest szczególnie ważne. Komisja nalega dodatkowo na wprowadzenie skutecznych kar za naruszenie powyższych standardów. Osobno dyrektywa stanowi, że samorządy podejmujące działania na rzecz poprawy jakości powietrza, otrzymają dodatkowe wsparcie z UE.
KE zaproponowała również mechanizm kompensacyjny dla obywateli, których zanieczyszczenie powietrza z powodu naruszenia odpowiednich unijnych przepisów spowodowało problemy zdrowotne. Osoby te mają prawo domagać się odszkodowania.
Na poziomie lokalnym stan środowiska w większym stopniu zależy od odpowiedzialnej postawy i wspólnych wysiłków przedsiębiorstw przemysłowych i ludności. Powstawanie smogu wiąże się przede wszystkim z powszechnym wykorzystaniem niskiej jakości węgla oraz drewna. Co gorsze, Polska od wielu lat jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych krajów w Europie.
Jednym z obiecujących rozwiązań tego problemu jest wykorzystanie bezdymnego paliwa. Błękitny Węgiel, jako alternatywa dla tradycyjnych paliw kopalnych, został opracowany w ramach projektu GECON przez Instytut Produkcji Chemicznej Węgla w Zabrzu oraz firmę Polchar.
Obecnie nawet 3,5 miliona kotłów w gospodarstwach domowych nie spełnia norm emisyjnych, ale powszechne stosowanie Błękitnego Węgla mogłoby pomóc w ograniczeniu zanieczyszczenia atmosfery.
Błękitny Węgiel to bezdymne paliwo, które jest produkowane z węgla kamiennego, ale ma kilka istotnych różnic. Proces jego spalania przypomina bardziej użycie gazu – kolor płomienia jest niebieski i nie ma iskier. Innowacyjne paliwo jest 7-10 razy czystsze od paliwa konwencjonalnego, ponieważ usuwane są z niego części lotne. Jednocześnie jego spalanie nie wymaga dodatkowych kosztów związanych z wymianą urządzeń grzewczych – doskonale pali się w tradycyjnym kotle lub piecu kaflowym bez dymu.
Badania wykazały, że Błękitny Węgiel dostarcza o 10% więcej energii niż tradycyjny węgiel, co proporcjonalnie zmniejsza koszty ogrzewania domu.
Według wyliczeń Polskiej Izby Ekologii, zniknięcie z rynku paliwa węglowego i jego całkowite zastąpienie Błękitnym Węglem pozwoli Polsce osiągnąć zgodność z unijnymi normami emisji zanieczyszczeń.